Welzijn in de zorg - Terug naar zorgen vanuit hart en ziel

Goede zorg is vooral een kwestie van 'hart en ziel', je leest er al over in mijn blog uit 2017!

'Evidence-based practice als basis voor goede zorg is een illusie'. Dat stelt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in het recent verschenen advies ‘Zonder context geen bewijs - de illusie van evidence-based practice’. Volgens de raad is veel van wat waardevol is in de persoonlijke relatie tussen cliënt en zorgverlener niet met bestaande onderzoeksmethoden en indicatoren te vatten. Daarmee gooit de RVS een knuppel in het hoenderhok van de (langdurige) zorg.

'Persoonlijke relatie tussen cliënt en zorgverlener is niet met bestaande onderzoeksmethoden en indicatoren te vatten'

Het accent is in de zorg te veel komen te liggen op externe verantwoording, taken, standaardisatie en controle, aldus Jan Kremer raadslid RVS. ‘Goede zorg is vooral een kwestie van 'hart en ziel' en niet alleen van verstand. Het gaat erom wat we goed vinden om te doen in kwetsbare fases van het leven van mensen. En dat is niet voor iedereen hetzelfde. Eenduidig wetenschappelijk bewijs doet onvoldoende recht aan dit morele en persoonlijke karakter van goede zorg. We moeten met elkaar telkens de dialoog aangaan over wat goede zorg is. Met de context van mensen als belangrijke input.’

Interessant rapport dat de toepassing van evidence-based practice in de zorg ter discussie stelt. De vraag is echter of het ter discussie stellen van kennis vanuit evidence-based practice (EBP) wel de juist aanvliegroute is om aandacht te vragen voor het meer werken vanuit persoonlijke zorg met 'hart en ziel'.

Zoals Michael Echteld in reactie op mijn LinkedIn discussie terecht opmerkt is de huidige zienswijze op EBP al veel meer gericht op het 'zoeken' naar de beste oplossing voor goede zorg, binnen de driehoek van 1. Wetenschappelijk bewijs/praktijk bewezen interventies, 2. Ervaring van de professional en 3. Wensen en waarden van de cliënt. Wat dat betreft staat EBP het verlenen van 'goede zorg' niet in de weg. Een meer fundamentele vraag is in mijn ogen: wat is eigenlijk 'goede zorg' en vooral hoe kan de zorgprofessional hierbij vanuit 'hart en ziel' het beste aansluiten?

‘Goede zorg is vooral een kwestie van hart en ziel en niet alleen van verstand’

Voor veel zorggerelateerde en medische handelingen is eenvoudigweg vakkennis vereist. Dat men over deze kennis beschikt en daar naar handelt, mag van iedere zorgprofessional worden verwacht. Maar 'goede zorg' is meer dan dat, vooral als je het bekijkt vanuit het perspectief van de cliënt. Hij/zij zal ‘goede zorg’ waarschijnlijk eerder definiëren in termen als; zingeving, sociale participatie, eigen regie en samen plezier maken, dan vanuit de medische zorg die hij/zij ontvangt. Vanuit dit perspectief is er een sterke relatie tussen 'goede zorg' en 'kwaliteit van leven'. De RVS heeft in haar rapport hier wel een punt. Voor het verlenen van goede zorg moeten wij ons niet blind staren op alléén evidence-based practice, maar ook werkwijzen die niet wetenschappelijk bewezen zijn de ruimte geven. Dit vereist echter wel enige ervaring en vaardigheid van de zorgprofessional.

Bij bijvoorbeeld een progressieve ziekte als dementie, is er nog veel aan levenskwaliteit te winnen door, naast het lichamelijk welbevinden, meer aandacht te schenken aan het sociale, psychisch-emotionele en spirituele welzijn. Al jaren bepleit ik dat er speciale aandacht moet uitgaan naar wat mensen met dementie nog wel kunnen en hoe zij verbonden kunnen blijven met zichzelf en hun sociale omgeving.

'Met het delen van (wetenschappelijke) kennis en ervaringen uit goede voorbeelden is nog niet vanzelf de vertaalslag gemaakt naar de eigen zorgpraktijk'

Met het delen van (wetenschappelijke) kennis en ervaringen uit goede voorbeelden elders in het land is echter nog niet vanzelf de vertaalslag gemaakt naar de eigen zorgpraktijk. Wetenschappelijke kennis over bijvoorbeeld de positieve invloed van bewegen, gezonde voeding of de inzet van muziek is heel waardevol als startpunt. Dergelijke kennis geeft zorgprofessionals inspiratie en bestuurders motivatie om deze thema's op te pakken. Maar of het ook handvatten biedt om het daadwerkelijk in de eigen praktijk in te voeren, dat is de vraag.

Op de congressen van StudieArena, waarbij wij al 10 jaar aandacht schenken aan meer welzijn gerelateerde thema’s in de zorg, krijgen wij vaak de vraag van deelnemers 'hoe' zij iets 'moeten' doen. Een eenduidig antwoord is echter lastig te geven omdat de wensen en mogelijkheden van cliënten per situatie verschillen. Je kan op een congresdag wel laten zien wat bij een andere zorginstelling werkt en welke methodieken wetenschappelijk onderbouwd zijn. Maar wat in de ene situatie werkt, kan voor een andere cliënt wellicht minder goed uitpakken. Voor veel, vooral praktijk opgeleide, zorgmedewerkers lijkt het maken van de vertaalslag van algemene (evidence-based practice) kennis naar toepassing in de eigen zorgpraktijk een uitdaging. Best lastig in tijden van hoge werkdruk en waarbij de regie steeds meer op de werkvloer wordt gelegd. De invoering van een standaard aanpak voor alle cliënten ligt dan op de loer.

Zorgprofessionals staan voor een grote uitdaging. Hoe kan je dan toch het verschil maken voor jouw cliënten en wat vraagt dit van jouw als persoon? Hoe maak je contact met mensen met dementie, ook als dit in de loop van het ziekteproces steeds lastiger wordt? Hoe betrek je jouw bewoners van een verpleeghuis bij de dagelijkse activiteiten als zelf koken en kan je hen verleiden tot meer bewegen en samen plezier maken? Hoe betrek je de sociale omgeving in de zorg? Hoe besteed je aandacht aan zingeving en bespreek je persoonlijke levensvragen?

'De persoonlijke aanpak vormt de sleutel tot succes'

De aansluiting vinden bij een cliënt vraagt, naast de inzet van de juiste methodieken (evidence-based of niet), persoonlijke aandacht, inlevingsvermogen, werken vanuit intuïtie, contact maken met jezelf en oog hebben voor de individuele wensen en mogelijkheden van jouw cliënten en hun sociale omgeving. Waarbij je al doende leert en nooit uitgeleerd bent. Je hebt een rugzak gevuld met vaardigheden en methodieken (wel en niet evidence-based) die je kunt inzetten. Maar je moet 'aanvoelen' wanneer welke aanpak het beste past. Deze persoonlijke aanpak vormt de sleutel tot succes. Of zoals RVS het verwoorde: ‘Goede zorg is vooral een kwestie van hart en ziel en niet alleen van verstand’.

Het is zaak om doorlopend te blijven aansluiten bij de persoonlijke wensen en mogelijkheden van de cliënten. Daarbij moet je als zorgprofessional continue de dialoog aangaan, met de cliënt, familie en jouw collega’s, over wat goede zorg is en hoe je deze aansluit bij het kwaliteit van leven van de cliënt. Waarbij je rekening moet houden dat zorg maatwerk is en dat geen mens hetzelfde is. Drink jij bijvoorbeeld warme melk om vier uur 's ochtends? Ik ken een bewoner van een verpleeghuis die dat wel doet. Hij was vroeger boer en hij vindt het prettig om vast te houden aan zijn gebruikelijk ritme en rituelen. Wat zou jij doen in dit geval? Past dit binnen jouw organisatie? Of wordt er dan gesproken over een bewoner met ongewenst nachtelijk dwaalgedrag?

Goede zorg verlenen vanuit 'hart en ziel' staat in mijn ogen heel dicht bij de zorgmedewerkers. Het is de sleutel voor zingeving in de zorg en kwaliteit van leven van de cliënten. Het gaat terug naar de bedoeling van het werken in de zorg en waarom veel zorgmedewerkers ooit het vak hebben gekozen. De zorg blijft bovenal mensenwerk.

Mocht dit thema je aanspreken, kom dan naar onze Congresparade. Een Congresparade is een unieke mix van inspirerende presentaties en een paradeprogramma vol met kennis- en ervaringssessies. Een congres met minder zenden en meer doen! Beleef, ervaar en oefen hoe jij het verschil kunt maken! Zie voor de eerst volgende editie onze agenda: klik hier!.