Een goede analyse verdient zich terug

5 augustus 2015

Wat doe je als cliënten ongewenst gedrag vertonen? Of als je gedrag niet begrijpt of problemen oplevert? Veel verzorgenden worstelen met deze vraag. Ouderenpsycholoog Maritza Allewijn adviseert om vooral niet meteen te willen handelen. “De kunst is om met elkaar goed naar het gedrag te kijken, zonder het te willen interpreteren. Eigen irritaties, wensen en normen moeten op zo’n moment dus even uitgezet worden.”

Iedereen weet dat het belangrijk is om gedrag goed te analyseren en er zijn rapporten vol met protocollen en richt-lijnen geschreven over hoe dit te doen. Toch is het nog geen gemeengoed in de zorgsector. GZ-psycholoog Maritza Allewijn erkent dit en hoopt zorgprofessionals te verleiden om wel met elkaar die gedegen analyse te maken. Maritza: “Het levert namelijk zo veel op, het is echt de moeite waard. Iedereen heeft kennis in zich, maar niemand weet alles.”

Kritisch en nieuwsgierig
Maritza legt verzorgenden of andere professionals wel eens een casus voor waar ze vervolgens een analyse van moeten maken. “Het mooie is dat je van tien verschillende deelnemers ook tien verschillende analyses krijgt. Die kunnen dus nooit allemaal helemaal goed of helemaal fout zijn. De les? Leer van elkaar, deel elkaars expertise, stem af, stel elkaar vragen, wees nieuwsgierig naar elkaars ervaringen en blijf vooral ook kritisch op je eigen handelen en denken.” Dat laatste is vaak lastig, erkent Maritza:
“Onze eigen normen en waarden over hoe iets ‘hoort’, zitten heel diep in ons verankerd en ook regels en gewoontes kunnen sterk in een organisatie geworteld zijn. Terwijl we ons er bewust van moeten zijn dat de omgeving of ons eigen gedrag ook van invloed is op gedrag van de cliënt. Bovendien: vanuit de relatie die je met een cliënt hebt, kleur je de interpretatie van zijn gedrag in. Iemand met wie je veel moeite hebt, zal je anders beoordelen dan iemand met wie je een prettig contact hebt. Het vereist moed, geduld en wilskracht om daar naar te kijken en om open te staan voor een andere zienswijze.”

Pas op de plaats
Bij de meneer die maar over de gangen dwaalt, moet je dus goed onderzoeken of de meneer daar zelf onder lijdt, of dat je het vooral zelf vervelend vindt. Ook kijk je of het wellicht een uiting is van een andere klacht. Zit er verveling onder? Angst? In welke situatie is meneer wel rustig? Op welk gedrag reageert hij goed? Wordt hij onrustig bij bepaalde mensen? En ook belangrijk: zijn er wellicht fysieke ongemakken waardoor meneer het vervelend vindt om te zitten? Maritza: “Het klinkt heel vanzelfsprekend om jezelf en elkaar deze vragen te stellen, maar in de praktijk zien we dat er - vaak door tijdsdruk - snel naar maatregelen als gesloten deuren of medicijnen wordt gegrepen.
Ik adviseer om op zo’n moment echt even een pas op de plaats te maken. Die investering verdien je later namelijk dubbel en dwars terug.”

Omgansoverleg
Een goed werkende vorm om gestructureerd en multidisciplinair te werken, is het omgangsoverleg. Steeds meer instellingen doen dit met succes. Familie of andere naasten kunnen ook in dit overleg plaatsnemen, want ook zij hebben veel kennis van de persoon waar het om gaat. Marita: “Ik hoor dat professionals het heel prettig vinden om echt de tijd te nemen om vanuit alle disciplines cliënten te bespreken. Men ervaart meer begrip voor elkaars positie. De arts krijgt meer informatie uit de dagelijkse praktijk en de verzorgenden krijgen nuttige feedback van de psycholoog, bijvoorbeeld over hoe zij om kunnen gaan met onbegrepen gedrag. En omdat alle stukjes informatie samengevoegd worden, wordt de puzzel compleet. Daardoor kunnen er betere en vooral ook goed op elkaar afgestemde interventies worden gekozen.”

Proces van lange adem
Maritza wel een voorbehoud voor al te hoge verwachtingen. “Verwacht in mijn workshop geen kant en klare tips om beter om te gaan met probleemgedrag. Die tips bestaan namelijk niet. Iedere situatie, cliënt, verzorgende en omgeving is immers uniek en verdient maatwerk. Ik laat mensen wel ervaren wat het oplevert als je samen methodisch en gestructureerd een situatie onderzoekt. En ook hierbij beloof ik geen onmiddellijk succes; we noemen het niet voor niets onbegrepen gedrag. Het is een proces van lange adem, van onderzoeken, ontdekken en proberen. Maar wat ik van iedereen hoor, is dat het onderzoeksproces zelf ook heel waardevol is. Men ervaart meer begrip en zorg voor elkaar. Ik vind dat heel belangrijk, want het werken met deze doelgroep kan zwaar en emotioneel belastend zijn.”

Meer weten over analyseren en omgaan met gedragsverandering?

Maritza Allewijn (directeur PgD en ouderenpsycholoog Vivium Zorggroep) is plenaire spreker op het congres Omgaan met (onbegrepen)probleemgedrag in de ouderenzorg (11 januari 2016). Zij geeft een sessie en de lezing Ik zie, ik zie, wat jij anders ziet.

---

Lees meer over dit thema

Dit artikel staat in de 4e editie van Arena Magazine, het gratis magazine van StudieArena over actuele ontwikkelingen in de Ouderenzorg. Lees hier de Arena over het thema Omgaan met (onbegrepen) probleemgedrag in de ouderenzorg. Eerder verschenen nummers van Arena zijn hier te lezen.