Een andere kijk op 'probleemgedrag'

16 oktober 2023

Eerder dit jaar ontving Geert Bettinger de Spaanse editie van zijn boek 'Door stil te staan kom je verder'. Inmiddels is zijn boek al in 6 verschillende talen beschikbaar en verschijnt er binnenkort ook een uitgave speciaal voor het MBO-onderwijs. Zijn boek is een bestseller, vooral onder zorgprofessionals die meer inzicht willen in hoe je om kunt gaan met complex gedrag in de zorg voor o.a. mensen met dementie of een verstandelijke beperking. Wat maakt dit boek en de zienswijze van Geert nu zo bijzonder?

Door stil te staan kom je verder

Slaan, gillen, dwalen, zelfverwonding, angst en apathie. Dit type gedrag wordt nogal eens als ‘probleemgedrag’ gezien. Maar wat is de onderliggende oorzaak van dit gedrag? Mogelijk kunnen cliënten geen woorden geven aan hun gevoelens en uit zich dit in zogenoemd complex gedrag. Door stil te staan kom je verder, zo stelt Geert Bettinger, gastspreker en trainer van StudieArena.

Geert Bettinger is auteur van het boek 'Door stil te staan kom je verder'. Daarin beschrijft hij op heldere, indringende en confronterende manier hoe we als zorgprofessional soms heel ver weg zijn van de cliënt. Meer met ons vak bezig zijn en de cliënt als middel zien in plaats van andersom. Belangrijk is dat zorgmedewerkers anders gaan kijken naar ‘probleemgedrag’. Door dit te vertalen naar signaalgedrag worden zij op een positieve wijze uitgedaagd creatief om te gaan met hun eigen opvattingen en mogelijkheden.

In de praktijk blijkt dat de bewoner of cliënt vaak ondergeschikt is aan de vele regels en structuren, welke bijna altijd voorbij gaan aan de individuele wensen, verlangens en rechten van bewoners of cliënten. Wanneer jij en ik, zondag willen uitslapen en de hele dag in pyjama willen blijven lopen kan dat en is er niemand die zegt dat mag niet. Opgenomen in een 'zorg' omgeving hebben we die vrijheid niet meer en worden we verplicht of zelfs gedwongen om de huisregels te volgen.

Het signaal

Wanneer zorgorganisaties spreken over probleemgedrag dan is de bewoner of cliënt het probleem. De cliënt die natuurlijk niet zonder reden in het huis woont, heeft vaak maar beperkte communicatie middelen tot zijn beschikking en soms helemaal geen. Zij kunnen niet zoals jij en ik, krachtig protesteren bij ongewenste of niet prettige situaties. Om dit duidelijk te maken zetten ze de hun beschikbare communicatie middelen in, aandacht vragen. Dit aandacht vragen kan op vele manieren van gillen tot het zich zelf verwonden. Zelfs het onrustig worden & regelmatig naar het raam lopen kan een uiting zijn van iets wat niet prettig is.

Daarom is probleemgedrag aldus Geert Bettinger 'signaal-gedrag' en alleen wanneer wij bereid zijn dit zo te zien en zo te benoemen, en alleen wanneer een organisatie er alles maar dan ook werkelijk alles aan doet om dat signaal te vertalen en probeert te begrijpen. Alleen dan kan een organisatie zeggen: "bij ons staat de cliënt centraal".

Scherven brengen geluk

Geert belicht in zijn boek herkenbare situaties en hoe deze eventueel zijn te veranderen en te verbeteren zijn. Dit doet hij aan de hand van waargebeurde casussen waarbij alleen de namen zijn veranderd.

Voorbeeld: Piet heeft een stoornis in het autistisch spectrum, hij gooit alles wat van glas is op de grond. Als er een glas in de keuken staat, loopt hij er snel naar toe en gooit het op de vloer. Ook op feestjes gooit Piet glazen op de grond. De betrokken gedragskundige heeft bepaald dat er geen glazen meer in het zicht van Piet mogen staan. Uiteindelijk is besloten dat er helemaal geen glazen meer op de afdeling mogen staan.

De enige vraag die beantwoord dient te worden is: Waarom gooit Piet glazen kapot? In plaats van, hoe kunnen wij ervoor zorgen dat hij dit niet meer doet?

Uiteindelijk bleek, na gerichte observatie, dat Piet het geluid van brekend glas als 'prettig' ervaart. Op het moment dat Piet te veel andere prikkels krijgt, geeft juist dit geluid hem rust. Hiermee kan Piet zich afsluiten van de overprikkeling die hij regelmatig ervaart. Het gerinkel van glas geeft Piet een gevoel van veiligheid. Het is de enige "houvast "in de chaotische wereld om hem heen. Door al het glas te vervangen door plastic bekertjes werd hem dit houvast en gevoel van veiligheid ontnomen.

De "glasbak" oplossing

Zo ontstond de volgende vraag voor het team: hoe kunnen wij Piet helpen zijn 'houvast' te laten behouden? Voor het stukgooien van glas is uiteindelijk een creatieve oplossing gevonden. Piet gaat iedere dag, met een karretje langs alle afdelingen van de instelling glas ophalen voor de glasbak. Hij gooit het glas in de glasbak. Natuurlijk heeft het enige tijd geduurd om hem aan te leren dat hij slechts een keer per dag glas mag stukgooien. Af en toe komt het nog voor dat Piet te veel prikkels krijgt en onrustig wordt. Daarom heeft de begeleiding altijd een glas bij zich welke Piet in noodgevallen kan stuk gooien.

Kennismaken met Geert Bettinger? Dat kan!

Geert Bettinger is gastspreker op onze Congresparade Dag van de Activiteitenbegeleiding en geeft namens StudieArena ook een masterclass op de Verdiepingsdag Anders omgaan met complex gedrag, zie onze trainingsagenda voor de eerstvolgende datum.