17-04-2023 Congresparade Dag van de Activiteitenbegeleiding - Kontakt der Kontinenten
‘Heeft u alles kunnen vinden?’, vraagt de kassière bij de supermarkt mij. Ik knik en vraag me af of het zo is. Heb ik alles kunnen vinden? En waarom stelt zij deze vraag aan mij? Heb ik soms weer de helft van mijn boodschappen laten staan? Ben ik het karretje vergeten? En gedachteloos met enkele boodschappen onder de arm naar de kassa gegaan? Dat gebeurt me nog wel eens. Als ik daarna hoor dat zij deze vraag aan iedereen stelt, snap ik dat dit kennelijk ‘nieuw beleid' is. Onherroepelijk denk ik aan het congres Moderne dementiezorg thuis van StudieArena, 15 juni jongstleden. Daar volgde ik een boeiende workshop over dementievriendelijke gemeenten. Buitengewoon interessant en heel relevant.
Ik hoorde er dat er in Doorn onlangs scholing over dementie is georganiseerd voor personeel van supermarkten. Daar leerden zij hoe zij om moeten gaan met mensen met dementie. Ook heel jonge vakkenvullers kregen informatie over dementie en voorlichting over bejegening. Maar ook zonder gerichte scholing zijn oplossingen voorhanden om mensen met dementie de mogelijkheid te bieden zelfstandig boodschappen te doen. Zo vertelt een deelneemster aan de workshop dat zij met de supermarkt de afspraak heeft dat zij op maandag de boodschappen terug kan brengen die haar partner met dementie op zaterdag teveel haalt. Het toenemende aantal thuiswonende mensen met dementie maakt het nodig dat de omgeving goed ingericht is. Alzheimer Nederland is bezig met het stimuleren van dementievriendelijke gemeenten. Eigenlijk moeten we naar dementievriendelijke gemeenschappen streven want het gaat naast de gemeenten ook andere partijen aan. In België is daar veel aandacht voor.
Dementiemeter
Veerle Baert van de Vereniging Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) vertelt over de ‘dementiemeter’, een instrument waarmee een gemeente kan peilen hoe dementievriendelijk ze is. In Vlaanderen baseert de VVSG zich op Engels onderzoek naar wensen en behoeften van mensen met dementie, waaruit naar voren kwam dat mensen met dementie angst hadden om mee te doen aan de gemeenschap (47%), het huis niet uit durfden (28%), bang waren om te verdwalen (60%), en weinig kansen zagen om mee te blijven doen (33%). Zo kwamen onze benedenburen op het idee om te streven naar een dementievriendelijke gemeenschap waar respect, blijven meedoen, het doorbreken van het taboe, het faciliteren en het hanteren van rechten en plichten sleutelbegrippen zijn. Het doel van een dementievriendelijke gemeente is om mogelijkheden te scheppen om mensen met dementie zo lang mogelijk mee te kunnen laten doen aan de samenleving.
Voorwaarden dementievriendelijke omgeving
Aan welke voorwaarden moet een dementievriendelijke gemeente voldoen?
- Betrek mensen met dementie bij het beleid
- Vermijd negatieve beeldvorming
- Organiseer toegankelijke activiteiten
(denk ook aan duidelijke aanduidingen, zoals waar de lift is, welk knopje waarvoor dient) - Erken het potentieel van mensen met dementie
- Maak vroegsignalering van dementie mogelijk
- Voorzie in praktische ondersteuning, ook emotionele begeleiding
- Zoek buurtgerichte oplossingen
- Zorg voor voldoende en betrouwbare transportmogelijkheden
- Houd de fysieke omgeving toegankelijk (pleinen, voetpaden)
- Zorg voor voorzieningen die respectvol zijn voor mensen met dementie
(dus ook sportverenigingen, kerke, de brandweer, politie, openbaar vervoer, winkels)
Deze 10 punten zijn uitgesplitst in de eerdergenoemde ‘dementiemeter’.
Wandelingen en Bed & Breakfast
Er zijn in Vlaanderen mooie initiatieven te vinden die dementievriendelijkheid uitdragen. Zoals In Aalbeke, waar vorig jaar de reminiscentie- of herinneringswandeling ‘Levend geheugen’ geopend werd, die ook uitdagend is voor toeristen. Er zijn her en der Bed & Breakfasts die aantrekkelijk zijn voor mensen met dementie. Dat vind je ook in ons eigen land, want de gemeente Balkbrug heeft een intentieverklaring getekend voor een dementievriendelijke camping. Maar het dementievriendelijke zit hem ook in andere dingen, in activiteiten ondernemen. Zo gaan medewerkers van de stichting welzijn ouderen in Arnhem met mensen met dementie naar de Gamma om samen materialen uit te zoeken en te klussen. Ook ondersteunen ouderen met dementie daar op drie basisscholen, helpen ze in de moestuin, koken ze en lezen zij voor. Dat is wat dementievriendelijke gemeenschappen kunnen zijn: toegankelijk en open, aansluitend bij de mogelijkheden van mensen met dementie.
Hoe kijken mensen met dementie en hun naasten hier tegenaan? "Aan Alzheimer kan ik niets doen, aan de omstandigheden wel", zegt een mantelzorger op het congres. "Ik maak mijn vijand tot metgezel. En ik zie ook de positieve kanten. Door de ziekte heb ik allerlei nieuwe, leuke mensen ontmoet". "Ik ben carrière in de Alzheimerwereld aan het maken", zegt Alzheimerpatiënt Henk. "Ik heb het nog nooit zo druk gehad. Hoe meer mijn geheugen me in de steek laat, hoe meer uitdagingen er komen". Beide heren hebben baat bij een dementievriendelijke omgeving. Maar, zegt een andere congresbezoekster die haar man verzorgt, er is nu veel aandacht voor de ‘vlotte’ dementerende. Als de dementie vordert, is het toch een ander verhaal. Dan is participatie toch moeilijker en lijken er minder ‘hippe’ projecten en programma’s beschikbaar. Maar participatie is ook dán niet onmogelijk. Al heeft zij gelijk dat er wel aandacht moet blijven voor mensen met vergevorderde dementie, omdat de ziekte nu eenmaal verder gaat. Kijk vooral naar de mogelijkheden met muziek, theater, bewegen... Het blijft belangrijk dat de omgeving mensen met dementie met respect bejegent.
Vergeet dementie. Onthou mens.
In België loopt een mooie campagne over beeldvorming. ‘Vergeet dementie. Onthou mens’. Dat vind ik mooi. Ook in supermarkten en andere openbare ruimten is het belangrijk om vooral de mens te onthouden en niet te veel te focussen op mogelijke dementie. Want niet iedereen die een beetje vergeetachtig of warrig is, heeft dementie. ‘Heeft u alles kunnen vinden?’ is een vraag die inderdaad aan iedereen gesteld kan worden, zonder stigma’s, zonder etiketten te plakken. Op weg naar een vriendelijke gemeenschap voor ieder, of je nu aan dementie lijdt of niet.
Blog: Yvonne Witter, adviseur bij het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg en gastspreker StudieArena.
Meer weten over hoe we tot een dementievriendelijke samenleving kunnen komen?
Hoe kunnen mensen met dementie zo lang mogelijk actief blijven binnen hun eigen sociale netwerken, zoals de (sport)vereniging, de buurt en de familie. En op welke manier kunnen maatschappelijke dienstverleners als politie, winkeliers en taxi- en buschauffeurs meer begrip krijgen voor mensen met dementie en ondersteunen bij hun functioneren? Tijdens de inspiratiesessie 1.1 Dementievriendelijke samenleving op het congres Moderne Dementiezorg gaan de deelnemers op zoek naar antwoorden en mogelijkheden voor een meer dementievriendelijke gemeenschap.