8 kernelementen bieden houvast bij onbegrepen gedrag

23 mei 2016

De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) wil meer aandacht voor onbegrepen gedrag bij dementie. Tijdens het congres Omgaan met onbegrepen (probleem)gedrag dat StudieArena in 2014 en 2015 organiseerde, werden acht kernelementen gepresenteerd waar de inspectie op gaat controleren. Afgelopen najaar werden deze kernelementen voor het eerst in een inspectie opgenomen. Senior inspecteur Carien Geertse deelt graag haar eerste indrukken.

Allereerst stelt Carien dat er op zich niets nieuws in de kernelementen staat. “In de kern gaat het om methodisch werken: signaleren, analyseren, evalueren en multidisciplinair werken. Dat moet voor iedereen bekend terrein zijn. Waarom dan toch de kernelementen opgesteld? Er waren al vele richtlijnen en protocollen, bijvoorbeeld van beroepsgroepen, maar we merkten dat deze niet altijd nageleefd werden. Vaak waren ze te theoretisch opgesteld, of leverden te veel papierwerk op. Met de kernelementen hebben we de bestaande richtlijnen praktischer en beter hanteerbaar willen maken zodat ze eenvoudiger na te leven zijn.”

Ken je cliënt
Afgelopen najaar toetste de Inspectie de kernelementen bij twintig instellingen. Carien kan nog geen conclusies trekken – het rapport is nog in de maak -, maar wil wel enkele eerste indrukken delen. “Op zich werden alle kernelementen wel ergens gevonden, maar nooit alle acht op een plek. Daarnaast viel op dat er veel aandacht is voor het signaleren van onbegrepen gedrag, maar dat de zoektocht naar de oorzaken vaak nog beperkt is. Ook zien we dat de multidisciplinaire structuur eigenlijk overal wel op orde is, maar dat de cliënt op veel plekken slecht is vertegenwoordigd.” Dit laatste is volgens Carien belangrijk. “We moeten de cliënt beter leren kennen, zodat we scherper in beeld krijgen waarom iemand bepaald gedrag vertoont en wat voor interventies zouden kunnen werken. Ken je cliënt! Hiervoor hebben we de kennis van vertegenwoordigers, mantelzorgers en andere naasten hard nodig.”

Omgeving
De Inspectie maakt steeds vaker gebruik van observatie als onderdeel van het toezicht, zeker in de dementiezorg. “Cliënten kunnen vaak zelf niet aangeven hoe zij de zorg ervaren. Observatie in een huiskamer kan dan veel informatie geven. Wat we signaleerden is hoe arm de omgeving vaak is. Mensen zitten stil, er is weinig te zien en er gebeurt niet veel. Terwijl uit onderzoek steeds vaker blijkt dat de omgeving een bepalende factor is voor hoeveel last iemand heeft van dementie. Daarom besteden we hier ook veel aandacht aan. Wat kun je met de omgeving? Welke prikkels werken positief en kunnen mensen aanzetten tot bewegen en activeren? En welke rol heeft jouw gedrag op een cliënt, want als zorgprofessional ben jij zelf ook onderdeel van de omgeving.”

Meer scholing
Een ander aspect wat de inspectie opviel was dat cliënten het meeste contact hebben met het lager opgeleide personeel; de stagiaire, de koffiedame, de vrijwilliger. Carien: “Hoger opgeleid zorgpersoneel heeft vaak administratieve taken op kantoor, terwijl wij ze liever meer op de werkvloer zien. Wij pleiten ook voor meer scholing. Meer deskundigheid inspireert en geeft je tevens meer handvatten om te signaleren, te analyseren, psychosociale interventies te bedenken en te evalueren. Als het management op dit alles een goede visie formuleert en teams stimuleert om met de kernelementen aan de slag te gaan, zien wij de komende toezichtrondes met alle vertrouwen tegemoet.”

8 kernelementen in kernwoorden

1. tijdig signaleren om escalatie te voorkomen
2. gedegen analyse op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein
3. multidisciplinair werken
4. aanpakken van de oorzaak van het gedrag en niet het gedrag zelf
5. psychosociale interventies hebben voorkeur boven psychofarmaca
6. psychofarmaca toepassen volgens richtlijnen
7. betrekken van familie en mantelzorg bij analyse en aanpak
8. evaluatie van behandeling

Bron: IGZ en Arena Magazine