Landelijk Congres
Palliatieve Zorg en Psychiatrie
7 oktober 2013

Landelijk Congres
Palliatieve Zorg en Psychiatrie

Datum
maandag 7 oktober 2013
naar boven

Landelijk Congres Palliatieve Zorg en Psychiatrie

Inleiding Actueel Programma Accreditatie

Inleiding

Zorg in de laatste levensfase voor mensen met een psychiatrische stoornis

Palliatieve zorg aan mensen met een psychiatrische achtergrond stelt hulpverleners vaak voor extra complexe problemen. Het Landelijk Congres Palliatieve Zorg en Psychiatrie heeft een brug geslagen tussen de palliatieve zorg en psychiatrische zorg in de laatste levensfase. Met ruim 400 deelnemers was het een enerverende dag.

congres_studiearena_zorg_de_werelt.jpgHet programma werd georganiseerd door StudieArena in samenwerking met het Nederlands Kenniscentrum Ouderenpsychiatrie (NKOP), het Trimbos-instituut en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) en vond plaats op 7 oktober 2013 in De Werelt in Lunteren.

Veel psychiatrische cliënten verblijven langdurig in een psychiatrische instelling of worden jarenlang ambulant behandeld voor een psychiatrische aandoening. Het sterftecijfer onder deze cliënten is hoger dan onder de overige bevolking, onder andere door een ongezondere leefstijl en medicijngebruik.

Palliatieve zorg aan mensen met een psychiatrische achtergrond is complex. GGZ-instellingen hebben vaak onvoldoende kennis van de lichamelijke problematiek en er ontbreekt veelal beleid omtrent palliatieve zorg. Reguliere hospices en verpleeghuizen vinden het lastig om palliatieve zorg te verlenen aan cliënten met psychiatrische problemen en ‘ander’ gedrag. Voor de thuiszorg, ambulante- en verslavingszorg spelen weer andere problemen.

Tijdens het Landelijk Congres Palliatieve Zorg en Psychiatrie werd dit onderwerp van diverse kanten belicht. Wat zijn de wensen van de cliënten en hun omgeving? Hoe maak je beleid voor palliatieve zorg? Hoe kun je vanuit de reguliere zorg deze doelgroep bedienen? Hoe ga je om met spirituele en ethische vraagstukken? En nog veel meer. Kortom, een inspirerende dag voor iedereen die te maken heeft met psychiatrische cliënten in de laatste levensfase.

Chantal ter Huurne, casemanager/bemoeizorger Tactus, leidde het onderwerp in. Daarna ging Wim Janssen, netwerkadviseur IKNL, in op de kloof tussen de wereld van de psychiatrie en de palliatieve zorg en hoe de nieuwe gids voor de praktijk hier in kan ondersteunen. Nasira Zaghouli, onderzoeker Palliatieve Zorg UMC St. Radboud, belichtte haar onderzoek naar de ervaringen en wensen van psychiatrische cliënten en familieleden in de palliatieve fase. De deelnemers konden vervolgens hun eigen programma samenstellen door een keuze te maken uit acht verschillende sessies. Tijdens de derde sessieronde kregen zij de gelegenheid mee te discussiëren over vijf uiteenlopende thema’s.

Praat mee over dit thema op Twitter en Facebook #StudieArena

Programma

Programma 

09.00 uur   Ontvangst en registratie
 
09.30 uur   Start ochtendprogramma
voorzitter: Wendie Zwarst, programmamaker StudieArena
 

09.35 uur    Over welke cliënt hebben we het en waar verblijft deze?
Chantal ter Huurne, casemanager/bemoeizorger Tactus

09.50 uur     Palliatieve zorg versus psychiatrie
In de GGZ-zorg komen soms twee werelden samen: de palliatieve en de psychiatrische zorg. Het is niet vanzelfsprekend dat deze elkaar vinden. Het ontbreekt vaak aan de benodigde kennis deze complexe zorg te geven. Aan de hand van de nieuwe praktijkgids 'Palliatieve zorg bij mensen met een psychiatrische stoornis' gaat Wim Janssen hier op in.
Wim Janssen, adviseur netwerken IKNL

10.15 uur     Hoe ervaren cliënten en hun familie de zorg zelf?       
Welke ervaringen hebben cliënten in de psychiatrie als zij niet meer beter worden? Welke zorgen hebben zij? En hoe ervaren familieleden deze situatie? Nasira Zaghouli deed onderzoek naar deze vraagstukken en vertelt over haar bevindingen.
Nasira Zaghouli, onderzoeker palliatieve zorg afdeling Anesthesiologie, Pijn en Palliatieve Zorg UMC St. Radboud


10.40 uur     Koffie- / theepauze

10.55 uur     Sessieronde 1 (zie omschrijving onderaan)

12.10 uur     Lunch, netwerken

13.10 uur     Plenair intermezzo
Rob Bruntink, freelance journalist/auteur met specialisaties palliatieve zorg en psychiatrie en Mariska Overman, HBO-theologe/docent Bureau MORBidee verzorgen vanuit Bureua MORBidee een verrassend intermezzo met een inhoudelijke knipoog.

13.55 uur     Sessieronde 2 (zie omschrijving onderaan)

15.10 uur     Koffie- / theepauze

15.25 uur     Sessieronde 3 (zie omschrijving onderaan)
In kleinere groepen gaat u met elkaar in debat over een thema naar uw keuze.

16.30 uur     Aansluitend netwerkborrel


Omschrijving sessieronde 1 en 2

Sessie 1 Samenwerking en kwaliteit van zorg (best practices) - alleen in sessieronde 2

Binnen veel GGZ-organisaties is weinig tot geen beleid voor palliatieve zorg. Toch zijn er verschillende succesverhalen van organisaties die palliatieve zorg op de kaart hebben gezet. In de regio Noord-Brabant/Noord-Limburg komen organisaties in een ‘Kenniskring’ bij elkaar om kennis te delen en samen verder te ontwikkelen. In deze sessie krijgt u handvatten geboden op verschillende gebieden, waaronder beleid, deskundigheidsbevordering en consultatie. Een prikkelende en concrete sessie!
Bo van Aalst, medewerker palliatieve zorg IKZ,
Maartje Hanegraaf, verpleegkundig specialist i.o. Reinier van Arkel groep en
John Castelijns, verpleegkundig specialist, GGZ  Oost Brabant

Sessie 2 Bemoeizorg - alleen in sessieronde 1

Als je niet meer beter wordt heb je steun en hulp nodig van je omgeving. Maar wat als er geen mensen zijn om op terug te vallen? Of als je door een verslaving niet in het reguliere plaatje past? Hoe zorg je er dan voor dat je zorg krijgt van de huisarts of wordt opgenomen in een hospice? En wat als de cliënt helemaal geen zorg wil? Hoe ga je daar als zorgverlener mee om? Tactus past een vraaggestuurde aanpak toe, in contact met zowel de (verslaafde) cliënt als de reguliere zorgverlening.
Chantal ter Huurne, casemanager/bemoeizorger Tactus

Sessie 3 Reguliere hospices versus palliatieve unit

In veel reguliere hospices is een psychiatrische achtergrond een contra-indicatie, omdat men bang is dat er overlast voor andere bewoners zal ontstaan. Een palliatieve unit binnen een GGZ-instelling biedt wellicht meer mogelijkheden. Toch zijn er reguliere hospices die een weg gevonden hebben deze doelgroep te bedienen. Deze sessie gaat in op beide mogelijkheden.
Wubbien Wesselink, verpleegkundig specialisten GGZ GGz Centraal en
Hetty Stok, directeur Hospice Utrecht

Sessie 4 Besluitvorming in de palliatieve psychiatrie - alleen in sessieronde 2

In de palliatieve fase moeten veel keuzes worden gemaakt. Wel of niet behandelen, de soort behandeling, de mate en manier van zorgverlening, enzovoort. Rondom cliënten met een psychiatrische stoornis zijn deze keuzes vaak extra moeilijk, omdat er een diversiteit aan problemen speelt. Tijdens deze sessie krijgt u uitleg over een methodiek van besluitvorming. Voorbeelden maken duidelijk hoe de methodiek kan worden gebruikt in de psychiatrie.
Marjolein van Meggelen, adviseur netwerken IKNL

Sessie 5 Pijn en palliatieve sedatie

Waar begint palliatieve zorg en in welke vormen kom je pijn tegen? Hoe vind je bij pijn en palliatieve sedatie de passende dosering en de juiste medicatie als psychiatrische patiënten jarenlang medicatie en middelen gebruiken? Deze sessie gaat aan de hand van casuïstiek uit de praktijk in op deze vragen vanuit diverse problematiek uit de psychiatrie.
Marie-José Gijsberts, specialist ouderengeneeskunde Osira Amstelring, lokatie Groenelaan en Tineke Vos, psychiater en consulent IKNL

Sessie 6 Angst en depressie

Weten dat je dood gaat brengt vaak angst, ontkenning of zelf een depressie met zich mee. Maar hoe maak je onderscheid tussen soms onbehandelbare angst uit de psychiatrische problematiek en de angst voor, of de ontkenning van het naderend sterven? En hoe ga je als hulpverlener om met het gedrag dat hieruit voortkomt?
Dr. Florien van Heest, huisarts consulent palliatieve zorg Schoonoord en
Jobke Debats, sociaal psychiatrisch en palliatief verpleegkundige J&JSPVpraktijk

Sessie 7 Spiritualiteit als troost - alleen in sessieronde 1

Het naderend einde geeft bij mensen met een psychiatrische achtergrond vaak extra belading; er kan sprake zijn van ontkenning, angst, gebrek aan ziekte-inzicht en verstoorde relaties. Veel mensen gaan creatief om met deze situatie. Ze hebben bijvoorbeeld spirituele of religieuze antwoorden of ze vinden troost in de ontmoeting met familie, medebewoners, vrijwilligers en hulpverleners. Hoe ondersteun je dit proces als professional?
Monique van Hoof, geestelijk verzorger GGZ Oost Brabant

Sessie 8 Hoe bespreek je ethische dilemma’s? - alleen in sessieronde 2

Bij palliatieve zorg in de psychiatrie komen hulpverlener regelmatig voor ethische dilemma’s te staan. Behandelen we wel of niet? Hoe ga ik om met de autonomie van de cliënt, ook bij claimend gedrag? Wat doe ik bij wilsonbekwaamheid, uitzichtloos lijden en euthanasie? Het moreel beraad is een goede manier om deze vraagstukken multidisciplinair te bespreken. In deze sessie leert u om te gaan met deze methode aan de hand van uw eigen casuïstiek.
Yolande Voskes, onderzoeker en docent afdeling Metamedica VU Medisch Centrum


Debatten sessieronde 3

Debat 1 Film en debat: ‘Mijn tante is thuis gestorven’

Na het kijken van de film vindt er een discussie plaats over de vraag of palliatieve zorg in de psychiatrie wel zo anders is als de reguliere zorg. En wat maakt dan dat verschil?
Debatleider: Heidi de Kam, verpleegkundig specialist GGZ GGz Centraal

Debat 2 Film en debat: Uitzichtloos lijden en euthanasie

Waar sta als professional als de (jongere) psychiatrische cliënt aangeeft niet meer te willen leven? Nu is de eerste reactie ‘NEE, tenzij’ als er een verzoek om hulp bij zelfdoding komt. Moet dat niet omgebogen worden naar ‘JA, tenzij’? Programmamaker Elena Lindemans maakt momenteel een documentaire over deze moeilijke ethische kwestie. Na het zien van wat filmfragmenten (premiere!) gaat u met elkaar in debat aan de hand van pittige stellingen.
Debatleiders: Jeannette Croonen, mede-oprichter Stichting Euthanasie in de Psychiatrie (SEP), Natascha Matagora, bestuurslid SEP en Elena Lindemans, programma-/documentairemaker VARA

Debat 3 De toekomst van palliatieve zorg in de psychiatrie

Zonder een duidelijke rol - en taakverdeling stopt de doorontwikkeling van de palliatieve zorg in de psychiatrie en verdwijnt de gids ‘Palliatieve zorg bij mensen met een psychiatrische stoornis in een stoffige lade. Wie heeft hier een voortrekkersrol? Een pittig debat over de toekomst van deze complexe zorg.
Debatleider: Wim Janssen, adviseur netwerken IKNL

Debat 4 Formele versus informele zorg

Zijn verantwoordelijkheden te delen door vrijwilligers, mantelzorgers en professionals en zo ja, hoe doe je dat dan? En hoe zorg je er dan voor dat ook de relatie tussen deze partijen goed blijft?
Debatleiders: Anja van Rijswijk (beoogd spreker), LOC en Maddy Blokland, coördinator NKOP

Debat 5 Specialiseren of samenwerken

Om de kennis van palliatieve zorg voor mensen met een psychiatrische stoornis te vergroten zijn er twee mogelijkheden: specialiseren of samenwerken. Wat werkt beter? Moeten psychiatrische hulpverleners zelf scholing volgen in palliatieve zorg, vaardigheden en attitude of kunnen zij beter de kennis van buiten inroepen, bijvoorbeeld van consultatieteams palliatieve zorg? Welke weg levert voor de cliënt het meeste rendement op?
Debatleider: Bo van Aalst, medewerker Palliatieve Zorg IKZ

Downloaden PDF versie van het <congresprogramma>.

Aanmelden>>

Sessierondes

Werkvormen

Workshop

Na een toelichting over een praktijkvoorbeeld of een methodiek worden de deelnemers uitgedaagd tot actieve deelname.

Ronde 1 Ronde 2 Ronde 3
2 .1 Samenwerking en kwaliteit van zorg (best practices)
3 .1 Film en debat: 'Mijn tante is thuis gestorven'
1 .2 Bemoeizorg
3 .2 Film en debat: Uitzichtloos lijden en euthanasie
1 .3 Reguliere hospices versus palliatieve unit
2 .3 Reguliere hospices versus palliatieve unit
3 .3 Debat: De toekomst van palliatieve zorg in de psychiatrie
2 .4 Besluitvorming in de palliatieve psychiatrie
3 .4 Debat: Formele-informele zorg
1 .5 Pijn en palliatieve sedatie
2 .5 Pijn en palliatieve sedatie
3 .5 Debat: Specialiseren of samenwerken?
1 .6 Angst en depressie
2 .6 Angst en depressie
1 .7 Spiritualiteit als troost
2 .8 Hoe bespreek je ethische dilemma's?

Accreditatie

Dit congres is geaccrediteerd door:

  • Kwaliteitsregister V&V
  • Verpleegkundig Specialisten Register
  • ADAP Algemeen
  • SKGV
  • ABAN
  • BAMw

Extra informatie

StudieArena

StudieArena organiseert in eigen beheer en geheel onafhankelijk congressen, studiedagen en werkconferenties op het terrein van Zorg, Welzijn en Wonen. StudieArena heeft tot doel het samenbrengen van bestuurders, beleidsmakers, managers en zorg en welzijnsmedewerkers in de langdurende zorg, met als motto: kennismaken is kennisdelen.


Mede afzender van het congres:

Het Nederlands Kenniscentrum Ouderenpsychiatrie (NKOP)

Het NKOP valt onder het programma ouderenzorg van het Trimbos-instituut. Het is het centrale punt voor uitwisseling van kennis en vragen van professionals werkzaam in de ouderenpsychiatrie.
Meer informatie: www.ouderenpsychiatrie.nl.

Het Trimbos-instituut

Het Trimbos-instituut zet zich in voor het verbeteren van de geeselijke gezondheid door het delen van kennis. Daartoe ontwikkelen en gebruiken de medewerkers kennis van hoge wetenschappelijke kwaliteit en bundelen ze ervaringen van patiënten en goede praktijkvoorbeelden. Verder zetten zij zich in om deze kennis toe te passen.
Meer informatie:
www.trimbos.nl.

Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL)

IKNL is het kennis- en kwaliteitsinstituut voor professionals en bestuurders in de oncologische en palliatieve zorg. IKNL bundelt meer dan 25 jaar ervaring en heeft tot doel de kwaliteit van de oncologische en palliatieve ketenzorg te verbeteren. Om dat te bereiken verzamelen wij landelijk data, doen wij onderzoek, leveren we een palet aan producten en diensten en bieden we regionaal ondersteuning op maat. IKNL ontwikkelt producten en diensten die de zorg verbeteren en het werk vergemakkelijken. Voor de palliatieve zorg zijn dat onder meer palliatieve richtlijnen en een hulpmiddel bij besluitvorming in de palliatieve fase. Deze kwaliteitsinstrumenten zijn bestemd voor alle patiënten.
Meer informatie: www.iknl.nl en www.pallialine.nl.