Inzet mantelzorgers en vrijwilligers ‘niet-pluis’ fase Het inzetten van vrijwilligers en of mantelzorgambassadeurs vanuit eigen cultuur zorgt voor een betere aansluiting van aanbod van zorg; er is dan meer begrip over de culturele achtergrond van de dementerende en zijn mantelzorger. Bij het project ‘Dementie in Verschillende Culturen’ gaan vrijwilligers met Marokkaanse, Turkse en Surinaamse achtergrond een gezondheidsdialoog aan met inwoners om in de zogenaamde 'niet-pluis' fase mantelzorgers te ondersteunen en door te verwijzen naar de ouderenconsulent. Het Multicultureel Odensehuis heeft mantelzorgambassadeurs opgeleid om de doelgroep te bereiken en mantelzorgers binnen de eigen cultuur te ondersteunen. Deze sessie gaat dieper op deze voorbeelden in.

Conny van den Berg, projectleider Dementie in Verschillende Culturen en accountmanager Zebra Welzijn en Melissa Wolf-Elshot, mantelzorgmakelaar Markant, Centrum voor Mantelzorg

De route naar diagnose en screening Terwijl het aantal oudere migranten met dementie naar verwachting snel zal stijgen, kennen de geheugenpoliklinieken tot op heden een beperkte instroom van deze groep. Dit typeert de stagnatie in de doorstroom van mensen naar een optimale diagnosestelling en verdere behandeling van de ziekte. Welke barrières zijn er tussen de eerste signalering, een bezoek aan de huisarts en de eerste screening tot de uiteindelijke diagnosestelling? Welke rol spelen de afzonderlijke hulpverleners binnen deze keten? Tijdens deze inspiratiesessie gaat u met elkaar op zoek naar mogelijke oplossingen voor een betere doorstroming vanaf de eerste vermoedens van dementie tot aan screening en diagnosestelling. Gözde Duran, POH-er Bellavista Almelo, neuropsycholoog en projectmedewerker Vaardig in zelfzorg Alzheimer Nederland en Naomi Koster, neuropsycholoog en projectmedewerker migrantenscreening VUmc Alzheimercentrum

Van voorlichting naar dialoog Bij het bereiken van migranten ten aanzien van dementiezorg is het voorlichtingsmodel achterhaald. Veel belangrijker en effectiever is het gesprek aangaan over de dementie, over het signaleren en het omgaan met de dementie. Belangrijk hierbij is ook hoe de communicatie verloopt binnen de familie en de gemeenschap en hoe de huisarts/zorgprofessional betrokken wordt. Binnen het project 'Vaardig in zelfzorg' zijn Turkse en Marokkaanse gespreksleiders opgeleid. Met behulp van nieuw beeldmateriaal kunnen zij het gesprek op gang brengen. Tijdens deze actieve sessie leert u meer over deze nieuwe methodiek en hoe deze in de praktijk is toe te passen. Gözde Duran, neuropsycholoog, projectmedewerker Vaardig in zelfzorg Alzheimer Nederland en Yvonne Heygele, cultureel antropoloog, adviseur en projectontwikkelaar NOOM

Dementievriendelijke gemeente multicultureel Veel gemeenten in Nederland krijgen de komende jaren, met de vergrijzing van hun bewoners, ook te maken met een sterke toename van het aantal migranten met dementie. Tegen de achtergrond van bezuinigingen in de zorg en de toenemende mate waarin mensen zijn aangewezen op hun eigen kracht en die van het netwerk om hen heen, is kennisdeling, samenwerking en innovatie de enige manier om effectieve zorg aan dementerende ouderen te kunnen bieden. Deze sessie gaat in op een tweetal koplopers op dit gebied.

Myra Veenendaal, projectleider Kenniscentrum Multiculturele Ouderenzorg Amsterdam en Juan Seleky, beleidsmedewerker zorg- en ouderenbeleid gemeente Breda

Wmo 2015 en nieuwe vormen van dagopvang Welke mogelijkheden zijn er voor thuiswonende migranten met dementie? In het kader van de Wmo 2015 wordt er steeds meer een beroep gedaan op dagopvang. Hoe wordt er ingespeeld op culturele gebruiken, gewoontes en sociale verbanden? En hoe wordt de doelgroep bereikt? Tijdens dit debat passeren een aantal voorbeelden van multiculturele dagopvang de revue: Multiculturele Zorgboerderij Twente, Multicultureel dagcentrum Kraaipan en het Multicultureel Odensehuis. Deniz Özkanli, projectleider interculturalisatie Beweging 3.0 i.s.m. Ali Bingol, voorzitter Stichting Multiculturele Zorgboerderij en Karine Klappe, coördinator Odensehuis Amsterdam Zuid-Oost stichting Samenwonen-Samenleven

Formele versus informele zorg De huidige wetgeving zorgt ervoor dat ouderen steeds langer thuis blijven wonen, ook oudere dementerende migranten. Dit vraagt iets van de bestaande initiatieven; zij zullen de krachten moeten bundelen en elkaar versterken. In Amersfoort is een initiatief van start gegaan waar de Multiculturele Huiskamer (een ontmoetingsplaats, waar oudere migranten participeren in de wijk, werken aan persoonlijke ontwikkeling en empowerment) een samenwerkingsverband aangaat met een dagcentrum voor Turkse en Marokkaanse ouderen. Tijdens deze inspiratiesessie gaat u met elkaar op zoek naar de mogelijke win-winsituatie van dergelijke initiatieven. Yvonne van de Nieuwenhuijzen, teamleider dagcentra Beweging 3.0 en Cobi Schoumans, coördinator Multiculturele Huiskamer

Werken met het transcultureel zorgmodel Kun je de andere cultuur leren kennen? Hoe kan je met respect voor waarden, normen en andere culturele gebruiken goede verantwoorde zorg verlenen? Zorg je zoals de (dementerende) zorgvrager gewend is, of ga je onderhandelen over het aanpassen van de zorg met de oudere en/of diens mantelzorgers? Wanneer komt nieuw zorggedrag aanleren in zicht? Aan de hand van het Transculturele Sunrise-model van Leininger en casuïstiek leert u het model in praktijk toe te passen.

Ine Bertens, wijkverpleegkundige en docent Transculturele Zorg

Cultuurspecifiek zorgleefplan Om echt goed aan te kunnen sluiten bij de belevingswereld van de dementerende cliënt en deze te kunnen begrijpen is het zorgleefplan onmisbaar. Zo ook bij cliënten met een andere achtergrond. Hoe maak je deze vertaalslag? Wat is anders, hoe betrek je familie, hoe regel je toegankelijkheid en hoe kan je het dossier digitaliseren. Aan de hand van twee beproefde praktijkvoorbeelden komen in deze interactieve sessie veel inhoudelijke en praktische vragen aan de orde. Jeanny Vreeswijk-Manusiwa, coördinator Landelijke Stuurgroep Molukse Ouderen (LSMO) en programmamanager Djalan Pienter i.s.m. Verone Hermans, EVV-er Woonzorgcentra Haaglanden, locatie Waterhof en Conny Meeuwisse, hoofd Verpleging en Verzorging Sefkat en Nieuw Beekvliet

Multiculturele versus mono-cultuurspecifieke woonvormen Een herkenbare omgeving en sfeer is bij dementie een belangrijk aandachtspunt. Om te zorgen dat oudere migranten zich thuisvoelen is het belangrijk om te kijken naar de cultuur en bijbehorende waarden en normen. Kies je dan voor mensen met diverse culturele achtergronden bij elkaar op een afdeling en in een huis? Of kies je er juist voor om je afdeling of zelfs instelling in te richten op één cultuur? Wat brengt je tot een dergelijke keuze? Wat zijn voor-en nadelen? Maar ook, wat komt er allemaal bij kijken als er eenmaal een keuze is gemaakt? Tijdens deze sessie komen beide mogelijkheden aan bod. Bea Sitaram, teamleider Laurens De Beukelaar, Sükran Kose, teamleider De Schildershoek en Yvonne Witter, adviseur Aedes-ActiZ Kenniscentrum

Dementieketen Multiculturele zorg Een aantal dementieketens gaat over naar cultuurspecifieke dementiezorg. Wat maakt het proces anders, hoe krijg je binnen de bestaande dementieketen meer aandacht voor multiculturele aspecten? Welke knelpunten kom je hierbij tegen? Dementieketen Oost-Veluwe zit momenteel midden in dit proces. Tijdens deze inspiratiesessie gaat u, samen met een ketenregisseur, op verkenningstocht.

Anne-Marie Bruijs, medewerker Belangenbehartiger en Zorgvernieuwing Alzheimer Nederland en Lisenka van Gogh, ketenregisseur Oost-Veluwe

Wat maakt multicultureel casemanagement anders? In hoeverre is casemanagement voor mensen met een andere culturele achtergrond anders? Het kennen van de taal is een ding, maar daarnaast vergt het multiculturele casemanagement andere vaardigheden en competenties om de doelgroep te bereiken. Tijdens deze sessie gaat u onder leiding van twee ervaren casemanagers op zoek naar knelpunten en oplossingen rond multiculturele ondersteuning thuis. Habiba Chrifi-Hammoudi, consulent mantelzorg en casemanager van Marokkaanse afkomst U Centraal en Gharty Filemon, programmamanager PG keten WZH Oosterheem

Multiculturele wijkarrangementen en wijkteams In Amsterdam Zuidoost wordt gepionierd met het opzetten van multiculturele wijkteams en arrangementen. Het gezondheidscentrum is samen met o.a. de wijkverpleging, casemanagers en maatschappelijk werk aan het kijken hoe de dementiezorg in deze multiculturele wijk kan worden georganiseerd. Samen met hun ervaring in knelpunten en successen gaat u tijdens deze inspiratiesessie op zoek naar de mogelijkheden voor uw eigen wijk. Judith Meijer, directeur GAZO en Fatima Malki, directeur relatiebeheer Parnassuszorg/AvicenthuiszorgAmsterdam

Eenzaamheid en participatie In Rotterdam Delfshaven is een groep thuiswonende Kaapverdiaanse ouderen actief, waarbij sprake was van eenzaamheid. Het is een gemengde groep van mensen met dementie, somatische klachten en 'gewone' ouderen. Religie, samen koken en eten zijn belangrijke bouwstenen om binnen deze groep de eenzaamheid te verbreken en participatie te bevorderen. Een inspirerend project dat, met beperkte financiering, ondersteund wordt door een grote groep vrijwilligers.Tijdens deze inspiratiesessie gaat u op zoek naar mogelijkheden om eenzaamheid te verbreken en participatie te bevorderen.

Fatima Almeida, vrijwilliger Stichting Emanuel en Hans Schellekens, trainer en vrijwilliger NOOM

Cultureel interview Respectvolle behandeling, aandacht en begrip voor de eigen leefstijl hebben een positief effect op het welbevinden van de zorgvrager. In het project ‘Zorgen doe je samen’ richt Pharos zich op het versterken van de relatie tussen de verzorgende, de oudere migrant met dementie en diens mantelzorger. Het Cultureel Interview is een instrument dat de afstemming en communicatie tussen mantelzorger en verzorgende verbetert met als doel betere en meer effectieve zorg. Tijdens deze sessie presenteren we de resultaten van het project en gaat u aan de slag met het instrument. Roshnie Kolste, projectleider Pharos i.s.m. een verzorgende en een mantelzorger

Mantelzorgers overbelast Bij migranten wordt er vaak te lang een beroep gedaan op de mantelzorgers, voordat er professionele ondersteuning gezocht wordt. Hierdoor ontstaan situaties die voorkomen kunnen worden; de dochter die bijvoorbeeld haar baan opzegt om aan de verwachting te voldoen of een dreigende overbelasting. Na het zien van de film ‘Leven met Alzheimer’ gaat u met elkaar in gesprek over de positie van de mantelzorger, waarden en normen, wrijving tussen de verschillende generaties en mogelijkheden om formele en informele zorg dichter bij elkaar te brengen. Jeanny Vreeswijk-Manusiwa, coördinator LSMO en programmamanager Djalan Pienter

Belang van levensverhalen De levensverhalenmethode ‘Mijn leven in kaart voor oudere (en dementerende) migranten en vluchtelingen’ leert hoe belangrijk het is de zorg cultuurspecifiek in te richten. Levensverhalen bieden de informatiebron om de leefstijl in beeld te krijgen en in de zorg daarop in te spelen. Met name ook de breuk met het geboorteland blijkt ingrijpend te zijn. Tijdens deze sessie leert u meer over de methode en krijgt handvatten om deze in de praktijk toe te passen. Wout Huizing, stafmedewerker Reliëf en trainer en auteur Levensverhalen en Zingeving in de Ouderenzorg

Interculturele aspecten van ouderenmishandeling Er is de laatste tijd veel aandacht voor ouderenmishandeling in de brede zin, o.a. in de vorm van meldpunten en scholingen. Komt dit bij oudere migranten ook voor? Ondanks dat er geen cijfers beschikbaar zijn, kan men er van uit gaan dat deze problematiek ook hier speelt. Naast verschillen in perceptie (wat is huiselijk geweld) kunnen een schaamtecultuur, dreigende overbelasting mantelzorgers en een lagere meldingsbereidheid een rol spelen. Hoe maak je dit bespreekbaar? Aan de hand van filmmateriaal en ervaringen van gespreksgroepen gaan we dieper op dit onderwerp in. Yvonne Heygele, cultureel antropoloog, adviseur en trainer Focuscultura en projectontwikkelaar NOOM en een zorgvrijwilliger

Migranten en vluchtelingen met trauma's en dementie Oudere migranten en vluchtelingen hebben in hun leven vaak stressvolle periodes beleefd. Een nieuw leven opbouwen in een nieuw land met achterlating van alles is een heftig proces. Bij migranten en vluchtelingen met dementie nemen gevoelens van heimwee en ontheemding soms toe en komen herinneringen aan ingrijpende gebeurtenissen weer naar boven. Hoe voorkom je dat eventuele trauma’s worden herbeleefd? Tijdens deze sessie krijgt u handvatten hoe met deze moeilijke situaties om te gaan. Magda Wallenburg, staffunctionaris kwaliteit en cultuur Stichting Woonzorgcentrum Raffy (uitgenodigd)

Beweeg je Brein Dat bewegen belangrijk is, is een feit. De combinatie van bewegen en cognitieve stimulatie heeft tal van gunstige effecten. Zo ook voor dementerende ouderen. De methode ‘Beweeg je Brein’ is specifiek ontwikkeld voor oudere (dementerende) migranten. Muziek en onderwerpen kunnen worden aangepast aan cultuur, behoefte en belevingswereld. Tijdens deze sessie gaat u actief oefenen met de methodiek, waarbij u ook handvatten krijgt zelf met uw cliënten aan de slag te gaan. Laura Kerszenblat, bewegingswetenschapper Kerszenblatevents

Complementaire zorg bij migranten Welke plek neemt complementaire zorg in bij oudere (dementerende) migranten? Hoe kun je massage, aromatherapie, Therapeutic Touch inbedden? Welke knelpunten kom je dan tegen? In Woonzorgcentrum Raffy heeft complementaire zorg bij Indische en Molukse ouderen een vaste plek verworven. Tijdens deze actieve sessie krijgt u praktische handvatten, hoe deze aanvullende zorg in de praktijk is toe te passen. Madeleine Knapp Hayes-Wellhüner, complementair zorgspecialist Levensboom en een vertegenwoordiger Stichting Woonzorgcentrum Raffy

Palliatieve zorg en ethische dilemma's In de palliatieve zorg voor oudere migranten met dementie worstelen de betrokken professionals vaak tussen hun persoonlijke en professionele waarden en die van cliënten en familie. Kwaliteit van leven kan verschillend worden beleefd. Volgens de westerse visie betekent kwaliteit van leven bijvoorbeeld dat je de behandeling staakt als het niet meer zinvol is. Turkse en Marokkaanse patiënten en familieleden verwachten echter bijvoorbeeld dat een arts of verpleegkundige tot het laatst toe probeert te genezen, ook al is de patiënt ongeneeslijk ziek. Laurens De Beukelaar heeft veel ervaring met het omgaan met dergelijke dilemma's. Aan de hand van deze ervaring en casuïstiek gaat u met elkaar in gesprek. Fatima El Houari, teamleider Laurens De Beukelaar en Pieter Bougie, geestelijk verzorger Laurens