PROGRAMMA

09.00 uur Registratie en ontvangst

09.30 uur Start ochtendprogramma
Jeroen Meeder, StudieArena
Ruud Dirkse, zorginnovatiebureau DAZ

09.40 uur

Werking van het geheugen en lerend vermogen bij dementie

Theorie van het lerend vermogen

• Verschillende typen geheugen (bewuste versus onbewuste geheugen)
• Soorten leren: onbewust leren, foutloos leren, emotiegeheugen en associatief leren
• Lerend vermogen in verschillende stadia van het dementieproces

Prof.dr. Roy Kessels, hoogleraar neuropsychologie Radboud Alzheimer Centrum / Radboud Universiteit Nijmegen

Inclusief 15 minuten vragenronde.

10.25 uur

Internationaal perspectief toepassingen lerend vermogen en dementie

2 korte videoboodschappen:
Groot Brittannië: Prof. Linda Clare, klinisch psycholoog en neuropsycholoog, School of Psychology Bangor University Wales

België: Prof. Eric Salmon, neuroloog en specialist in geheugenstoornissen en cognitieve revalidatie, Universiteit van Luik

10.35 uur Koffie- / theepauze

10.50 uur

Praktijk van het lerend vermogen

Methoden, Technieken en Stappenplan

Een korte inleiding over de verschillende methoden en technieken om het lerend vermogen aan te spreken. Een vogelvlucht langs verschillende vormen van automatisch leren.
Ruud Dirkse, directeur zorginnovatiebureau DAZ en auteur van het boek (Op)nieuw geleerd, oud gedaan

Daniëlle Boelen gaat dieper in op één van de vormen van automatisch leren, het foutloos leren. Ook vertelt zij over het stappenplan voor foutloos leren, zoals dat recentelijk door onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen is ontwikkeld.
Dr. Daniëlle Boelen, GZ-psycholoog en onderzoeker Leren bij dementie, afdeling medische psychologie Radboud Universiteit Nijmegen

11:35 uur

Lerend vermogen thuis

Een mantelzorger vertelt hoe hij thuis zijn dementerende vrouw in het dagelijksleven dingen aanleert.
Henk Heikens, voormalig docent en mantelzorger

11:55 uur

Implementatie in de organisatie

Tweegesprek over het implementeren van het lerend vermogen binnen zorgorganisaties? Hoe kan een verzorgende bijdragen dat ook collega's, familie en vrijwilligers met deze methodiek gaan werken? Welke rol kan het hoger management spelen bij de 'uitrol' binnen organisaties? Hoe kunnen processen vanuit de werkvloer en vanuit het management elkaar versterken?
Ron Groothuis, locatiemanager Randerode Revalidatie, locatiemanager Dagbehandelingen en Manager Innovatie en Communicatie Zorggroep Apeldoorn en Sonja Becks, PG-verzorgende stichting De Waalboog

12:30 - 13:30 uur Lunch

Middagprogramma 2 sessieronden (6 sessies)

13:30 - 15:00 uur
Sessieronde 1 – Lerend vermogen op deelthema.

15:00 - 15:20 uur koffie-/theepauze

15:20 - 16:50 uur
Sessieronde 2 – Lerend vermogen op deelthema.

Korte omschrijving sessies:

Zelfredzaamheid en dagelijkse activiteiten

Zelfredzaamheid en autonomie zijn belangrijk voor het gevoel van eigenwaarde van mensen met dementie. Hoe kun je aansluiten bij iemands eigen levensstijl en gewoonten? In deze sessie staat de manier centraal waarop het lerend vermogen autonomie en de zelfredzaamheid van mensen met dementie kan bevorderen. Vooral effectiviteit en de succesfactoren voor toepassing in het dagelijks leven en betekenisvolle activiteiten worden besproken.
Dr. Maud Graff, universitair docent en senioronderzoeker ergotherapie, afdeling Revalidatie & IQ Healthcare-Alzheimercentrum, UMC St Radboud Nijmegen i.s.m.
Tirza van Elk, trainster en ergotherapeut Kennemer Gasthuis in Haarlem

Gebruik van de handleiding foutloos leren

Deze sessie is gericht op het gebruik en toepassen van de nieuwe handleiding voor foutloos leren. Hoe deel je een activiteit op in deelstappen? Hoe begeleid je iemand 'foutloos' door een activiteit heen en wat doe je wanneer er toch fouten optreden tijdens het aanleren? Foutloos leren is een methode waarbij er door de therapeut inspanning wordt geleverd om fouten te voorkomen. Dat betekent dat er een belangrijke en sturende rol voor de therapeut is weggelegd en dat deze de persoon met dementie actief begeleidt in het leren. Deze manier staat haaks op het zogenaamde ‘Trial-and-Error Leren’, waarbij de persoon de activiteit uitvoert en pas achteraf feedback krijgt of gecorrigeerd wordt. De nieuwe handleiding is ondermeer getest op een zorgboerderij. Tal van praktijkvoorbeelden worden gedeeld, mede aan de hand van filmpjes. Deelnemers aan deze sessie oefenen met het gebruik van de handleiding.     
Maartje de Werd MSc, neuropsycholoog en onderzoeker Leren bij dementie afdeling medische psychologie / Radboud Universiteit Nijmegen i.s.m.
Yvonne van der Leest, verpleegkundige en eigenaar Zorgerf Buiten-Land

Moderne techniek en hulpmiddelen

(1.3 nog plaatsen beschikbaar, 2.3 is inmiddels vol)

70% van de mensen met dementie woont thuis. Tal van handige hulpmiddelen kunnen helpen om langer thuis te kunnen wonen, bijvoorbeeld rond medicatie, oriëntatie en veiligheid. Zowel intramuraal als extramuraal gebruiken mensen met dementie steeds vaker tablets, spelcomputers, moderne communicatieapparatuur. Hoe kan het dat men met moderne hulpmiddelen en communicatieapparatuur om kan gaan en waar moet je op letten bij het aanleren van het gebruik? Een sessie met diverse praktijkvoorbeelden. Hoe pak je het aan om zoveel mogelijk resultaat te bereiken? Waar liggen zowel praktische als ethische grenzen?
Ruud Dirkse, directeur zorginnovatiebureau DAZ i.s.m.
Dr. Nienke Nijhof, Consulent Care Management Philips

Probleemgedrag en stemmingsmanagement

Kan het lerend vermogen ook worden ingezet voor het afleren van probleemgedrag en daarmee een alternatief zijn voor bijvoorbeeld medicatie en haar bijwerkingen? En is het bijvoorbeeld mogelijk om iemand af te leren om heel vaak per dag dezelfde vraag te stellen? Hoe kan je stress en stemmingswisseling zien aankomen en daar adequaat op reageren? In deze sessie komen diverse voorbeelden aan bod waarbij het lerend vermogen kan worden ingezet bij probleemgedrag en ter ondersteuning van (vroegtijdige) gedragsverandering bij mensen met dementie.
Dr. Frans Hoogeveen, lector Psychogeriatrie De Haagse Hogeschool

Activeren, communicatie en kunst van het verleiden

Hoe doorbreek je het gevoel van onveiligheid, faalangst en verveling en kan je mensen activeren tot het uitvoeren van huishoudelijke klusjes of activiteiten als zelf wassen en sociaal contact? Ook bij het aanspreken van het lerend vermogen van mensen met dementie is de communicatie van groot belang. Het is de kunst van het verleiden, waarbij een creatieve en soms onorthodoxe aanpak heel verfrissend kan werken. In deze sessie wordt een mogelijke werkwijze toegelicht aan de hand van praktijkvoorbeelden in de thuissituatie en intramuraal.
Lenie Vermeer, GZ-psycholoog Lelie zorggroep

Organisatie van het lerend vermogen

Het aanspreken van het lerend vermogen vraagt speciale aandacht van het netwerk rond mensen met dementie. Thuis verzorgen casemanagers een coördinerende rol, intramuraal zijn dat verzorgenden en teamleiders. In deze sessie krijgen casemanagers, verzorgenden en leidinggevenden handvatten mee hoe zij het lerend vermogen kunnen organiseren. Hoe zorgen we dat familieleden van professionals open staan voor leren en op één lijn komen te zitten in visie en handelen? Wat betekent dit voor de communicatie? Hoe kan een 'coachrol' aan familie en professionals vorm gegeven worden? Hoe komen we tot gezamenlijke keuzes op welk onderwerp een leerproces wordt ingegaan en op welk onderwerp niet?
Mari Groenendaal, lecturer practitioner en beleidsmedewerker innovatie WoonZorgcentra Haaglanden

Observeren en interpreteren
(1.7 is inmiddels vol, 2.7 nog plaatsen beschikbaar)

Om goed aan te kunnen sluiten bij de mens met dementie is waarnemen, kijken, je oor te luister leggen een essentieel onderdeel in de omgang. Hoe weet ik waar ik de aansluiting kan vinden om iemand met dementie nog iets te leren? Wat helpt mij om goed te observeren en hoe doe ik dat eigenlijk? Welke hulpbronnen gebruik ik daarbij? En vervolgens hoe gebruik ik dat wat ik te weten ben gekomen in het leerproces. In deze sessies staan we op actieve wijze uitgebreid stil bij dit proces.
Daphne Mensink, adviseur en trainer zorginnovatiebureau DAZ i.s.m.
Hans Schellekens, eigenaar bureau Brom en freelance trainer Leren bij dementie zorginnovatiebureau DAZ

Dit congres is geaccrtediteerd door:

• 5,5 punten - Vereniging voor Ergotherapeuten (via Stichting ADAP)
• 5 punten - Verenso, vereniging van specialisten ouderengeneeskunde en sociaal geriaters (Accreditatie Bureau Cluster 1)
• 6 punten - De Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie in de Geriatrie (NVFG)
• 6 punten - Koninklijk Nederlands Genootschap Fysiotherapie (KNGF)
• 1 punt – Beroepsregister van agogische en maatschappelijk werkers (BAMW)

Leestips 

• ‘Foutloos leren bij dementie: een praktische handleiding’ (Boom-Lemma, Den Haag). De handleiding ontvangt u gratis bij deelname aan het symposium.

• Dirkse, R., Kessels, R.P.C., Hoogeveen, F. & Dixhoorn, I. van (2011). (Op)nieuw geleerd, oud gedaan: Over het lerend vermogen van mensen met dementie. Utrecht/Antwerpen: Kosmos uitgevers B.V.
• Joosten, L., Berg, S. van den & Teunisse, J.P. (2007). Help me even herinneren: Een gids voor mensen met milde geheugenproblemen en hun naasten. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
• Kessels, R. & Joosten-Weyn Banningh, L. (2008). Het impliciete geheugen en effectiviteit van foutloos leren bij dementie. Gedragstherapie, 41, 91-103.

Interessante websites

• www.foutloosleren.nl
• www.opnieuwgeleerdoudgedaan.nl
• www.modernedementiezorg.nl

Algemene websites dementiezorg

Programmamakers

StudieArena organiseert in eigen beheer en geheel onafhankelijk congressen, studiedagen en werkconferenties op het terrein van Zorg, Welzijn en Wonen. StudieArena heeft tot doel het samenbrengen van bestuurders, beleidsmakers, managers en zorg en welzijnsmedewerkers in de langdurende zorg, met als motto: kennismaken is kennisdelen.
Meer informatie: www.studiearena.nl

Het Radboud Alzheimer Centrum in Nijmegen is een kenniscentrum gewijd aan wetenschappelijk onderzoek en patiëntenzorg, en heeft als missie het ontwikkelen en verspreiden van kennis over dementie. Het Alzheimer Centrum Nijmegen, opgericht in 2003, richt zich vooral op ontwikkeling en onderzoek van ondersteuningsprogramma´s die de zorg hier en nu, en de kwaliteit van leven van patiënt en mantelzorger verbeteren. Daarnaast draagt het onderzoek van het Radboud Alzheimer Centrum bij aan de fundamentele kennis over de ziekte van Alzheimer. Door de combinatie van onderzoek en patiëntenzorg kan zorginnovatie zéér snel plaatsvinden. Het Radboud Alzheimer Centrum is een samenwerkingsverband tussen diverse afdelingen binnen het UMC St Radboud. Meer informatie: www.alzheimercentrumnijmegen.nl.

Voor mensen met dementie en hun naasten staat het lectoraat Psychogeriatrie van De Haagse Hogeschool voor een menswaardige zorg en een niet aflatende aandacht voor de kwaliteit van leven. Het lectoraat wil dit bereiken door het ontwikkelen van onderwijsprogramma’s van hoge kwaliteit, het uitvoeren van innoverend praktijkgericht onderzoek, professionalisering en kennisdelen.Het lectoraat Psychogeriatrie is een gezamenlijk initiatief van De Haagse Hogeschool, zorgaanbieders Florence en WoonZorgcentra Haaglanden, ROC ASA en ROC Mondriaan.
Meer informatie: www.dehaagsehogeschool.nl/lectoraatpg.

zorgnnovatiebureau DAZ, DAZ is een zorginnovatiebureau dat zich helemaal heeft gespecialiseerd in de processen rond zorgvernieuwing. De hoofdactiviteiten van DAZ vallen uiteen in twee groepen. Ten eerste het initiëren, begeleiden en ondersteunen van vernieuwende projecten in zorg, welzijn en wonen. Ten tweede het communiceren over innovaties, zodat die meer bekendheid en draagvlak krijgen. Bij beide hoofdactiviteiten bouwt DAZ bruggen tussen strategische keuzes van beleidsmakers en praktische veranderingen voor cliënten, mantelzorgers, zorgverleners en anderen.
Meer informatie: www.opnieuwgeleerdoudgedaan.nl, www.anderszorgen.nl, www.hadikhetmaargeweten.nl & www.modernedementiezorg.nl.

Introductie gastsprekers

Tijdens het eerste congres in 2011 vond de officiële boekpresentatie '(Op)nieuw geleerd, oud gedaan' plaats. Een uitgave waarin het lerend vermogen van mensen met dementie centraal staat. Dit is het tweede boek in de reeks 'Moderne Dementiezorg'. Van het eerste boek, 'Had ik het maar geweten', zijn inmiddels meer dan 10.000 exemplaren verkocht.

Drie plenaire gastsprekers en sessieleiders van het congres 'Lerend vermogen van mensen met dementie' zijn ook de auteurs van het boek: '(Op)nieuw geleerd, oud gedaan'.

Roy Kessels en Daniëlle Boelen
Roy Kessels van het Radboud Alzheimer Centrum Nijmegen. Hij is één van de toonaangevende wetenschappers op het gebied van de werking van het brein en het lerend vermogen van mensen met dementie en mede-auteur van het boek over dit onderwerp. Daniëlle is GZ-psycholoog bij Sint Maartenskliniek en en klinisch neuropsycholoog (i/o) bij het UMC St Radboud in Nijmegen. Daniëlle werkt nauw samen met hoogleraar en klinisch neuropsycholoog Roy Kessels en is medeontwerper van het Stappenplan.

Frans Hoogeveen
Frans Hoogeveen heeft als psycholoog jarenlange ervaring in het werken met mensen met dementie. Hij is ook lector psychogeriatrie aan de Haagse Hogeschool en hoofdredacteur van Denkbeeld, een vakblad over dementie.maakt hij films en TV-programma’s over de zorg.

Ruud Dirkse
Ruud Dirkse is directeur van DAZ, een adviesbureau gespecialiseerd in zorginnovaties. Hij is ondermeer auteur van ‘Had ik het maar geweten’. Ruud is betrokken bij diverse zorgvernieuwingen rond de thema’s zelfredzaamheid en technologische ondersteuning. Hij is één van de ontwikkelaars van de verplaatsbare mantelzorgwoning. Ook publiceert hij regelmatig in vakmedia.

Zie voor meer informatie over het boek: www.opnieuwgeleerdoudgedaan.nl.